دردهای مفصل TMJ

مفصل لغزنده TMJ مفصلی است که موجب اتصال استخوان فک به جمجمه شده و در دو طرف صورت واقع شده است.

زمانی که مفصل های قسمت فک و عضلاتی که موجب حرکت آن می‌شوند درد بگیرد می گویند سندروم TMJ رخ داده است.

مفصل های موجود در دو طرف فک پیچیده بوده و حرکتی افقی و عمودی دارند، یعنی از طریق مفصل گیجگاهی فکی و یا TMJ حرکت می کنند.

بروز درد در مفصل TMJ  معمولا جدی نیست و می توان علائم ناشی از آن را کنترل کرد ولی زمانی که درد ایجاد شده روی وضعیت زندگی اثر می گذارد و عملکرد مفصل TMJ را مختل کرده است باید حتما به پزشک مراجعه کرد.

مفصل TMJ و یا مفصل گیجگاهی فکی به صورت گوی و کاسه ای بوده و موجب متصل شده استخوان های فک پایین و استخوان گیجگاهی جمجمه شده است و می توان در دو سمت سر و قسمت جلوی گوش آن را یافت.

مفصل TMJ از چند ماهیچه، عصب، رباط، استخوان و رگ های خونی تشکیل شده است که کار آن کنترل کردن فک است و دو حرکت چرخشی و لولا را ایجاد می کند، درواقع کمک به حرف زدن، غذا خوردن و باز و بسته شدن فک می کند.

چه زمانی سندروم مفصل TMJ رخ می دهد؟

زمانی که مفصل TMJ و ماهیچه ها و استخوان های آن با اختلالی مواجه شوند موجب ایجاد درد در آن ناحیه میشوند که به آن اصطلاحا سندروم TMJ  می گویند.

اختلال ایجاد شده در مفصل TMJ موجب می‌شود که موارد زیر در فرد مبتلا بروز پیدا کند:

• ایجاد حساسیت در مفصل مورد نظر
• به وجود آمدن درد در قسمت صورت
• ایجاد مشکلاتی در حرکت دادن صورت

علت درد و اختلال در مفصل TMJ

علت اینکه فرد به اختلال TMJ مبتلا میشود کاملا آشکار نیست و در صورت آسیب دیدن فک و یا این مفصل، این اختلال رخ می دهد.

عارضه هایی که می تواند روی مفصل TMJ  تاثیر گذاشته و آن را با مشکل مواجه کند عبارتند از:

• ابتلا به آرتریت
• دندان قروچه کردن و فشار دادن دندان ها روی هم
• وجود ساییدگی در مفصل
• وجود مشکلات مادرزادی در ساختار فک

البته یکسری عوامل دیگر نیز هستند که بر بروز این اختلال اثر می گذارند اما هنوز به اثبات نرسیده اند از جمله:

• به کار گرفتن وسایل ارتودنسی و بریس‌ ها
• داشتن حالت نامناسب در صورت به گونه ای که کشیدگی در عضلات صورت و گردن را ایجاد کند.
• بی‌خواب بودن فرد
• داشتن تغذیه ای نامناسب
• وجود استرس های طولانی مدت

علائم ناشی از اختلال TMJ

با توجه به علت بیماری و شدتی که دارد علائم بروز پیدا می کنند اما شایع ترین علائم اختلالات مفصل TMJ در قسمت صورت و فک فرد بیمار است.

از جمله علائم ناشی از اختلال TMJ می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• بروز دردی شدید در قسمت صورت و گردن فرد بیمار
• ایجاد قفل شدگی در صورت و فک فرد مبتلا
• سفت شدن عضلات فک
• احساس صدای کلیک کردن در مفصل TMJ
• نداشتن توانایی در حرکت دادن فک
• داشتن مشکلات چون فرسودگی دندان
• دندان قروچه کردن
• وز وز کردن گوش
• داشتن سرگیجه و سردرد
• ایجاد جابجایی در فک و قرار نگرفتن دندان ها روی هم

تشخیص دادن اختلال TMJ و یا اختلال مفصل گیجگاهی

در صورت مبتلا بودن فرد به این اختلال پزشک ابتدا وی را تحت معاینه قرار می دهد تا اگر حساسیت و یا ورمی وجود دارد آن را حس کند و سپس از آزمایش های زیر جهت تشخیص بهتر استفاده می کند:

• استفاده از رادیوگرافی فک
• استفاده از سی تی اسکن برای قسمت فک و بررسی کردن بافت ها و استخوان های موجود در آن ناحیه
• انجام ام آر آی از فک برای مشخص شدن وجود مشکلات ساختاری در آن قسمت

راه‌های پیشگیری از سندروم TMJ

برای پیشگیری از سندرم TMJ یا اختلالات مفصل گیجگاهی فکی، یکی از مهمترین اقدامات مدیریت استرس است.

استرس می تواند منجر به ساییدن دندان های ناخودآگاه یا فشار دادن فک ها به خصوص در شب شود که فشار زیادی به مفصل گیجگاهی فکی وارد می کند.

برای جلوگیری از این موضوع، تکنیک‌های تمدد اعصاب مانند تمرین‌های تنفسی، مدیتیشن، یوگا یا حتی درمان‌های روان‌شناختی می‌توانند برای کاهش استرس مفید باشند.

استفاده از اسپلینت های دندانی در شب می تواند به جلوگیری از دندان قروچه و کاهش فشار روی مفصل TMJ کمک کند.

علاوه بر مدیریت استرس، پرهیز از فعالیت های فشار دهنده فک نیز یکی از راه های پیشگیری از سندرم TMJ است.

برخی فعالیت‌ها، مانند جویدن اجسام سخت (مانند یخ، خودکار یا موارد مشابه) یا باز کردن دهان به طور گسترده و مداوم (مثل حین کار دندان‌پزشکی یا هنگام فریاد زدن) می‌توانند به مفصل گیجگاهی فکی آسیب بزنند.

همچنین به افرادی که از مشکلات فک رنج می برند توصیه می شود هنگام خواب از وضعیت صحیح سر و گردن استفاده کنند تا از فشار بر مفصل TMJ جلوگیری کنند.

خوابیدن به پهلو یا روی شکم می تواند منجر به افزایش فشار روی مفصل فک شود.

در نهایت، مراقبت های منظم از دندان و درمان زودهنگام مشکلات فک و دندان نیز می تواند به پیشگیری از سندرم TMJ کمک کند.

برخی از مشکلات دندانی، مانند نامرتبی دندان ها، نامرتبی دندان ها، یا بایت غیر طبیعی، می توانند فشار غیرضروری به مفصل TMJ وارد کنند.

مراجعه منظم به دندانپزشک برای شناسایی مشکلات دندانی و اصلاح آنها می تواند در پیشگیری از اختلالات TMJ موثر باشد.

درمان‌های دندانپزشکی مانند ارتودنسی برای اصلاح ناهماهنگی دندان‌ها و استفاده از دستگاه‌های مخصوص فک نیز می‌تواند فشار اضافی روی مفصل را کاهش داده و از مشکلات فک جلوگیری کند.

درمان کردن درد های مفصل TMJ

روش های درمانی زیر جزو راهکار هایی هستند که جهت کاهش دادن درد و درمان کردن اختلال TMJ به کار گرفته میشود:

استفاده از کمپرس سرد، حرارت مرطوب و ورزش

با استفاده از ورزش، حرارت مرطوب و کمپرس یخ می توان علائم ناشی از این بیماری را کمتر کرد.

برای قسمتی از مفصل که دارای درد است می توان از حرارت مرطوب استفاده کرد تا عضلات را شل کرده و گرفتگی ها را رفع نماید.

بعد از ۱۰ دقیقه حرارت مرطوب، حرکات کششی زیر را انجام دهید:

•  زیر دندان های قدامی بالا انگشت شست را قرار داده
•  در بالای دندان قدامی پایین انگشت اشاره و وسط دست راست را قرار دهید.
•  بعد بدون اینکه عضلات فک را به کار بگیرید با دو دست فک را باز کنید‌.
• مصرف کردن غذا های نرم

با مصرف غذای نرم و کمتر جویدن فک می تواند کمی استراحت کند و موجب ترمیم خود گردد.

از این رو بهتر است نکات زیر در این دوره به کار گرفت:

• لقمه هایی که بزرگ و حجیم هستند را نباید در دهان قرار داد.
• خوراکی هایی که نیاز به زیاد جویدن دارند مثل سیب های کاراملی‌ را نباید مصرف کرد.
• خوراکی هایی چون هویج و بیسکویت که سفت و یا ترد هستند را نباید استفاده نمود.
• قطعات غذا را کوچک کرده تا راحت تر جویده شود.
• بهتر است مواد غذایی نرم چون ماست، سوپ، پوره سیب زمینی، نیمرو، ماهی، غلات، میوه ها و سبزیجات آبپز شده و حبوبات را بیشتر استفاده کرد.

چنان چه این موارد رعایت شود طی دو تا سه هفته علائم بعضی از بیماران برطرف می گردد ولی چنان چه طی این مدت علائم برطرف نشد باید رژیم را برای طولانی مدت به کار گرفت.

استفاده از دارو جهت درمان

پزشکان دارو های زیر را برای این عارضه تجویز می‌ کنند:

• مصرف دارو های غیر استروئیدی ضد التهابی چون ایبوپروفن و یا داروی آسپرین تا درد و ورم موجود را کمتر کنند.
• استفاده از دارو های شل کننده عضلات برای شل کردن عضلات منقبض شده. معمولا این دارو را برای بیمارانی که علائم دندان قروچه را دارند تجویز می‌ کنند‌.
• مصرف دارو های ضد استرس و اضطراب که برای مدت زمان کوتاهی مورد استفاده قرار می گیرد.
• استفاده از دارو های ضد افسردگی برای تسکین درد در دوزی پایین
• انجام فیزیوتراپی

اکثر بیماران مبتلا به اختلال TMJ را به فیزیوتراپیست ارجاع می دهند تا حرکت مفصل بازیابی شده و عضلات تقویت گردند و درد موجود بهبود پیدا کند‌.

فیزیوتراپیست از راهکار های زیر جهت درمان استفاده می کند:

• بیوفیدبک که دستگاه های الکترونیکی بوده که موجب نظارت بر عملکرد عضلات می گردد‌ و در انجام تکنیک های تن آرامی موثر هستند.
• انجام طب سوزنی به صورتی که سوزن های نازکی را در قسمتی خاص وارد کرده و درد را تسکین می دهند.
• انجام تنس‌ که به صورت تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست عضلات، موجب ماساژ عضلات توسط خودشان می گردد.
• استفاده از اولتراسوند تراپی که به وسیله امواج صوتی با فرکانس بالا انجام می‌شود و باعث تحریک بافت ها می گردد و درد ها را تسکین می دهد.
• انجام لیزر تراپی سرد برای برطرف کردن التهابات موجود در عضلات و مفصل ها، که از طریق نوردرمانی انجام می‌شود و موجب تحریک شدن بافت ها و التیام آنها می‌شود.
• استفاده از ریز جریان که از طریق جریان های الکتریکی پایین انجام می‌شود و با بازیابی کردن فرکانسی های نرمال داخل سلول های عضلات موجب ترمیم بافت ها می گردد.
• استفاده از اسپلینت

اسپلینت ها وسایلی هستند که در دهان و بر روی دندان قرار می گیرند و نمی گذارند دندان های شخص روی هم قرار بگیرند و از دندان قروچه کردن جلوگیری می کند.

انجام آرتروسنتز

روش درمانی کم تهاجمی است که با وارد کردن سوزنی به داخل مفصل موجب شستشو مایع مفصلی شده و التهابات را از مفصل دور می کند.

تزریق کردن

از طریق تزریق آمپول کورتیکواستروئید موجب تسکین یافتن درد می‌شوند. تزریق سم بوتاکس به نام بوتولینوم در عضلات فک که جهت جویدن به کار گرفته میشوند، می تواند درد ایجاد شده را بهبود ببخشد.

انجام جراحی آرتروسکوپی مفصل TMJ

این جراحی جزو روش های موثر در درمان اختلال TMJ است.

در این روش لوله ای وارد مفصل شده و با وارد کردن آرتروسکوپ و ابزار های جراحی از طریق آن عمل را انجام می دهند.

جراحی باز مفصل

زمانی که با هیچ کدام از درمان های گفته شده درد موجود در فک بهبود پیدا نکرد و مشکل ساختاری وجود داشته باشد روش جراحی باز را به کار می گیرند.

آیا TMJ خود به خود از بین می‌رود؟

اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) ممکن است در برخی موارد به خودی خود بهبود یابد، به خصوص اگر مشکل جزئی باشد و ناشی از عواملی مانند استرس موقت، تغییر در عادات خوابیدن، یا فشردن موقت فک باشد.

در این نوع موارد، با کاهش استرس، تغییر عادات زندگی یا استفاده از آتل دندان برای جلوگیری از ساییدن شبانه، علائم ممکن است به تدریج کاهش یابد.

بسیاری از افراد با انجام برخی تمرینات ساده فک مانند تمرینات کششی و آرام سازی عضلات فک به تدریج از علائم ناراحت کننده آن خلاص می شوند.

بنابراین، در برخی از افراد با مشکلات جزئی، TMJ ممکن است بدون نیاز به درمان پزشکی خاص بهبود یابد.

با این حال، اگر علائم TMJ شدیدتر و مزمن تر شوند، مانند درد طولانی مدت، محدودیت حرکت فک، یا مشکلات جدی در جویدن و صحبت کردن، درمان پزشکی معمولا ضروری است.

در این شرایط، مشکل به خودی خود برطرف نمی شود و ممکن است نیاز به درمان هایی مانند داروهای ضد التهابی، فیزیوتراپی یا حتی در موارد شدیدتر جراحی داشته باشد.

علاوه بر این، مهم است که عوامل زمینه ای مانند اختلالات عضلانی، اختلالات دندانی یا آسیب های فک را در نظر بگیرید، زیرا اگر این مشکلات درمان نشوند، علائم TMJ ممکن است بازگشت یا حتی بدتر شود.

بنابراین، در صورت تداوم یا بدتر شدن علائم، لازم است با پزشک یا دندانپزشک متخصص در تشخیص و درمان TMJ مشورت کنید.

اگر TMJ درمان نشود چه اتفاقی می‌افتد؟

اگر اختلال مفصل گیجگاهی فکی (TMJ) درمان نشود، علائم ممکن است بدتر شوند و اثرات منفی بیشتری بر کیفیت زندگی فرد داشته باشند.

یکی از عوارض جانبی اصلی آن افزایش درد مزمن در فک، صورت، گردن یا حتی سر است.

این درد ممکن است در هنگام جویدن، صحبت کردن و حتی باز کردن دهان مداوم یا بدتر باشد.

با گذشت زمان، التهاب در مفصل TMJ می تواند حرکت فک را محدود کرده و عملکرد آن را مختل کند، به طوری که ممکن است فرد نتواند دهان را به طور کامل باز کند یا در جویدن و بلع غذا با مشکل مواجه شود.

در موارد شدیدتر، فرد ممکن است هنگام حرکت فک دچار قفل شدن فک یا صدای “کلیک” یا “پاپ” شود.

در صورت عدم درمان، آسیب دائمی به TMJ و بافت های اطراف آن ممکن است رخ دهد.

با گذشت زمان، تغییرات ساختاری ناشی از آن ممکن است باعث آرتریت فک یا فرسایش غضروف شود که می تواند منجر به کاهش عملکرد و درد شدیدتر شود.

همچنین مشکلات مزمن فک می تواند بر سلامت روان فرد تأثیر بگذارد، به خصوص اگر درد و حرکت فک افزایش، کاهش یا کاهش اعتماد به نفس داشته باشد.