گردن درد یکی از شایع‌ترین شکایات اسکلتی-عضلانی در جوامع امروزی است که می‌تواند به دلایل متعددی از جمله وضعیت نامناسب بدن، فشارهای کاری، صدمات فیزیکی یا اختلالات ساختاری ستون فقرات گردنی بروز کند. این مشکل نه‌تنها بر کیفیت زندگی افراد تأثیر می‌گذارد، بلکه در موارد شدید ممکن است توانایی انجام فعالیت‌های روزمره را نیز محدود کند. از آن‌جایی که گردن بخشی حساس و حیاتی از بدن است که وظیفه حمایت از سر و همچنین عبور نخاع و اعصاب مهم را بر عهده دارد، هرگونه اختلال در عملکرد آن می‌تواند پیامدهای جدی برای سلامت عمومی فرد داشته باشد.
گردن‌درد اغلب به عنوان بخشی از مجموعه‌ای از اختلالات ارتوپدی شناخته می‌شود که سیستم اسکلتی-عضلانی را درگیر می‌کنند. بیماری‌های ارتوپدی دامنه وسیعی از مشکلات را شامل می‌شوند؛ از جمله آسیب‌های مفصلی، تحلیل‌رفتگی غضروف‌ها، تنگی کانال نخاعی، دیسک گردن و آرتروز. شناخت دقیق علل، علائم و روش‌های درمان گردن‌درد در زمینه ارتوپدی، نقش مهمی در پیشگیری از پیشرفت بیماری و ارتقای سلامت بیماران دارد.
گردن درد چیست؟
گردن درد یکی از مشکلات شایع در میان افراد در سنین مختلف است که می‌تواند به صورت درد، گرفتگی، خشکی یا کاهش دامنه حرکتی در ناحیه گردن ظاهر شود. گردن، بخشی از ستون فقرات است که از مهره‌های گردنی، دیسک‌ها، عضلات، رباط‌ها و اعصاب تشکیل شده است. این ساختارها با هم همکاری می‌کنند تا از سر حمایت کرده و امکان حرکت آن را فراهم کنند. وقتی یکی از این بخش‌ها دچار آسیب، التهاب یا فشار شود، ممکن است باعث ایجاد گردن‌درد گردد.
گردن درد می‌تواند به دلایل مختلفی ایجاد شود؛ از جمله وضعیت نادرست بدن هنگام نشستن یا خوابیدن، کار با رایانه برای مدت طولانی، تصادف و آسیب‌های ناگهانی (مثل ضربه شلاقی در تصادفات رانندگی)، یا بیماری‌های مزمن مانند آرتروز و فتق دیسک گردن. در برخی موارد، درد ممکن است به شانه‌ها، بازوها یا حتی دست‌ها نیز انتشار یابد.
بیشتر موارد گردن درد خفیف هستند و با استراحت، اصلاح وضعیت بدن، فیزیوتراپی یا داروهای ضد درد بهبود می‌یابند. اما اگر درد شدید باشد، بیش از چند روز ادامه یابد، یا با علائمی مانند بی‌حسی، ضعف یا اختلال در حرکت همراه شود، باید حتماً به پزشک مراجعه شود، زیرا ممکن است نشانه یک مشکل جدی‌تر در ستون فقرات یا اعصاب باشد.
در ادامه مهم‌ترین عوامل افزایش‌دهنده‌ی ریسک ابتلا به گردن‌درد آورده شده‌اند. این عوامل می‌توانند به‌تنهایی یا در ترکیب با یکدیگر، باعث بروز یا تشدید گردن‌درد شوند:
مهم‌ترین عوامل افزایش‌دهنده‌ی گردن درد
1_وضعیت نادرست بدن (پاسچر نامناسب)
نشستن یا ایستادن طولانی با وضعیت غلط، مخصوصاً هنگام کار با کامپیوتر یا گوشی موبایل
خم‌کردن بیش‌ازحد گردن به جلو یا پایین (مثلاً در هنگام استفاده زیاد از تلفن همراه یا مطالعه)
2_سبک زندگی بی‌تحرک
نداشتن فعالیت بدنی منظم باعث ضعف عضلات گردن و شانه می‌شود، که این امر حمایت لازم از ستون فقرات گردنی را کاهش می‌دهد.
3_کار طولانی پشت میز یا رانندگی مداوم
نشستن برای ساعات طولانی بدون استراحت، به‌ویژه در وضعیت‌های استاتیک و غیرارگونومیک.
4_استرس و تنش‌های روانی
تنش عصبی باعث انقباض و سفتی عضلات گردن و شانه می‌شود، که می‌تواند به گردن‌درد مزمن منجر شود.
5_افزایش سن
با بالا رفتن سن، احتمال بروز بیماری‌هایی مانند آرتروز، تحلیل‌رفتگی دیسک‌ها و تنگی کانال نخاعی در ناحیه گردن بیشتر می‌شود.
6_آسیب‌های فیزیکی یا تصادف (مانند ضربه شلاقی)
وارد شدن ضربه ناگهانی به گردن در تصادفات یا ورزش ممکن است ساختارهای گردنی را دچار آسیب کند.
7_استفاده نادرست از بالش هنگام خواب
بالش‌هایی که ارتفاع یا سختی نامناسب دارند، ممکن است باعث فشار زیاد به مهره‌های گردنی در طول شب شوند.
8_سابقه خانوادگی یا بیماری‌های مزمن
سابقه خانوادگی آرتروز یا بیماری‌های ستون فقرات می‌تواند خطر گردن‌درد را افزایش دهد.
9_چاقی و اضافه وزن
وزن اضافی باعث وارد آمدن فشار بیشتر به ستون فقرات، از جمله ناحیه گردن می‌شود.
انواع گردن درد بر اساس علت یا منشاء:
گردن درد عضلانی (Mechanical/Strain): شایع‌ترین نوع؛ ناشی از کشیدگی یا تنش عضلات گردن و شانه.
گردن‌درد ناشی از آرتروز (Cervical Spondylosis): به دلیل ساییدگی و پیری مفاصل گردن؛ همراه با خشکی و کاهش دامنه حرکتی.
گردن‌درد ناشی از فتق یا بیرون‌زدگی دیسک گردن : فشار دیسک بر ریشه‌های عصبی؛ معمولاً با درد تیرکشنده به بازو و بی‌حسی همراه است.
گردن‌درد ناشی از تنگی کانال نخاعی (Cervical Spinal Stenosis): باریک شدن کانال نخاعی و فشار بر نخاع؛ ممکن است با ضعف اندام‌ها همراه باشد.
گردن‌درد التهابی : مانند درد ناشی از روماتیسم مفصلی (RA) یا اسپوندیلیت آنکیلوزان.
گردن‌درد ناشی از آسیب یا ضربه (Traumatic): مثلاً ضربه شلاقی (Whiplash) در تصادفات یا سقوط.
گردن‌درد با منشاء ارجاعی (Referred Pain): درد ناشی از مشکلات سایر اندام‌ها مانند قلب یا مری که در گردن احساس می‌شود.
گردن‌درد عصبی (Neuropathic): در اثر تحریک یا آسیب به اعصاب گردنی؛ با سوزش، گزگز یا بی‌حسی همراه است.
گردن‌درد ناشی از عفونت یا تومور (نادر) : در صورت وجود عفونت‌های ستون فقرات یا توده‌های فشاری؛ باید سریع بررسی شوند.
راههای تشخیص گردن درد
تشخیص گردن‌درد معمولاً با ترکیبی از بررسی شرح‌حال بیمار، معاینه فیزیکی و در صورت لزوم، آزمایش‌های تصویربرداری یا تست‌های تخصصی انجام می‌شود. در ادامه مراحل رایج تشخیص گردن‌درد را به‌صورت موردی آورده‌ایم:
گرفتن شرح‌حال پزشکی دقیق
پزشک ابتدا از بیمار سوالاتی می‌پرسد، مانند:
- محل دقیق درد کجاست؟
- درد از چه زمانی شروع شده؟
- آیا درد به بازو، شانه یا دست‌ها تیر می‌کشد؟
- با چه فعالیت‌هایی درد بیشتر یا کمتر می‌شود؟
- آیا همراه با بی‌حسی، گزگز یا ضعف عضلانی است؟
- آیا سابقه تصادف، آسیب یا بیماری‌های زمینه‌ای (مثل آرتروز یا دیابت) دارید؟
معاینه فیزیکی
پزشک در این مرحله موارد زیر را بررسی می‌کند:
- دامنه حرکتی گردن (توانایی خم کردن یا چرخاندن گردن)
- وجود درد با لمس یا حرکت مفاصل گردن
- قدرت عضلات دست و شانه‌ها
- وضعیت رفلکس‌ها و حس در اندام‌ها (برای بررسی آسیب عصبی)
- وجود اسپاسم عضلانی یا خشکی
تصویربرداری در صورت نیاز
در مواردی که درد شدید، مزمن یا مشکوک به آسیب جدی باشد، پزشک از روش‌های تصویربرداری استفاده می‌کند:
رادیوگرافی (X-ray) : بررسی ساختار مهره‌ها و آرتروز.
MRI: بررسی بافت‌های نرم مانند دیسک‌ها، نخاع و اعصاب (در صورت شک به فتق دیسک یا فشار عصبی) .
CT اسکن: بررسی دقیق‌تر مهره‌ها یا در مواقعی که MRI ممکن نیست.
میلوگرافی : برای بررسی کانال نخاعی در موارد خاص.
تست‌های الکتروفیزیولوژیک (در صورت نیاز)
گرفتن نوار عصب و عضله ( EMG و NCV ) برای بررسی عملکرد اعصاب و عضلات در صورت وجود بی‌حسی، گزگز یا ضعف.
آزمایش‌های خون (در موارد خاص)
برای رد کردن بیماری‌های التهابی یا عفونی مانند:
- آرتریت روماتوئید (RA)
- عفونت‌های ستون فقرات
راهکارهای درمان گردن درد
۱_درمان‌های محافظه‌کارانه و خانگی
استراحت کوتاه‌مدت : برای کاهش التهاب اولیه (نه استراحت طولانی)
کمپرس گرم یا سرد : یخ برای درد حاد و گرما برای شل کردن عضلات.
اصلاح وضعیت بدن (پاسچر) : اصلاح حالت نشستن، ایستادن و خوابیدن.
بالش مناسب هنگام خواب : بالش ارتوپدی با ارتفاع مناسب.
۲_ دارو درمانی
داروهای ضد التهاب غیراستروئیدی (NSAIDs): مانند ایبوپروفن یا ناپروکسن.
شل‌کننده‌های عضلانی : برای کاهش اسپاسم عضلات.
مسکن‌ها (در موارد شدید) : مانند استامینوفن یا داروهای قوی‌تر با تجویز پزشک.
تزریق‌های موضعی (در موارد مزمن) : تزریق کورتون یا بلوک عصبی.
3_فیزیوتراپی و توانبخشی
تمرینات کششی و تقویتی گردن و شانه
ماساژ درمانی : برای رفع تنش عضلانی.
درمان دستی (مانیپولاسیون) توسط متخصص فیزیوتراپی
الکتروتراپی : مانند TENS برای کاهش درد.
4_ درمان‌های مکمل (در موارد خفیف تا متوسط)
طب سوزنی
درمان‌های کایروپراکتیک
مدیتیشن و تمرینات تنفسی : برای کاهش استرس و دردهای مرتبط با تنش عصبی.
5_ استفاده از گردن‌بند طبی (با احتیاط و محدود)
برای بی‌حرکت نگه داشتن گردن در موارد خاص (فقط کوتاه‌مدت و با تجویز پزشک)
6_جراحی (در موارد شدید و نادر)
در مواردی مانند: فتق شدید دیسک گردن، تنگی کانال نخاعی، فشار عصبی مقاوم به درمان : روش‌هایی مثل: دیسککتومی، فیوژن (جوش دادن مهره‌ها)، لامینکتومی.
نتیجه گیری
به طور کلی و براساس موارد گفته شده در بالا گردن‌درد یکی از مشکلات شایع و آزاردهنده‌ی سیستم اسکلتی‌ـ‌عضلانی است که می‌تواند ناشی از عوامل مختلفی مانند وضعیت نادرست بدن، ضعف عضلات، بیماری‌های دیسک گردن، آرتروز و آسیب‌های فیزیکی باشد. این درد در بسیاری از موارد به اختلالات ارتوپدی مرتبط است و در صورت بی‌توجهی، ممکن است مزمن شده یا بر اعصاب و عملکرد حرکتی فرد تأثیر بگذارد. تشخیص به موقع با بررسی دقیق سابقه بیمار، معاینه فیزیکی و در صورت لزوم استفاده از تصویربرداری، کلید اصلی درمان مؤثر است. خوشبختانه بیشتر موارد گردن‌درد با روش‌های غیرجراحی مانند فیزیوتراپی، اصلاح سبک زندگی، دارودرمانی و تمرینات مناسب بهبود می‌یابد.
برای مدیریت بهتر و کاهش علائم گردن‌درد، مراجعه به مراکز تخصصی و معتبر اهمیت بالایی دارد. فیزیوتراپی تخصصی پرسپولی در رشت با بهره‌گیری از تجهیزات مدرن، تیم درمانی مجرب و برنامه‌های توانبخشی اختصاصی، می‌تواند نقش مؤثری در کاهش درد، بهبود عملکرد و پیشگیری از عود مجدد گردن‌درد ایفا کند. بنابراین، در صورت تجربه مداوم یا مزمن گردن‌درد، توصیه می‌شود برای ارزیابی و درمان تخصصی به این مرکز مراجعه کرده و از خدمات حرفه‌ای آن بهره‌مند شوید.
