انواع بیرون زدگی دیسک کمر

انواع بیرون زدگی دیسک کمر یا (types of lumbar disc herniation) از مشکلات شایع و دردناک ستون فقرات هستند که می‌توانند بر کیفیت زندگی افراد تأثیر چشمگیری بگذارند و ممکن است در هر سنی بروز کند و موجب درد، بی‌حسی یا ضعف در پاها شود. این عارضه زمانی رخ می‌دهد که بافت داخلی دیسک بین‌مهره‌ای به دلایل مختلفی مانند حرکات نادرست، فشار زیاد یا افزایش سن از محل طبیعی خود خارج شده و به عصب‌های اطراف فشار وارد می‌کند. در واقع، دیسک بین مهره‌ای مانند بالشتکی نرم بین مهره‌های ستون فقرات قرار دارد و نقش مهمی در جذب فشار و حفظ انعطاف‌پذیری کمر ایفا می‌کند. اما زمانی که بخش داخلی دیسک (نوکلئوس پالپوزوس) به سمت بیرون رانده شود، اصطلاحاً «بیرون‌زدگی دیسک کمر» یا فتق دیسک رخ می‌دهد.نتیجه این وضعیت، بروز درد، بی‌حسی یا ضعف در ناحیه کمر و پاهاست که در صورت بی‌توجهی می‌تواند به مشکلات مزمن تبدیل شود.

شناخت و درک انواع بیرون زدگی دیسک کمر (مانند برجستگی دیسک، پارگی دیسک و فتق کامل) به تشخیص دقیق و انتخاب روش درمان مناسب کمک می‌کند. آشنایی با این تفاوت‌ها نه‌تنها به بیماران بلکه به پزشکان در تعیین بهترین روش درمانی اعم از فیزیوتراپی، دارو درمانی یا جراحی کمک بسزایی می نماید. بیماران می‌توانند با انجام تمرینات اصلاحی، روش‌های درمانی نوین و نظارت دقیق بهترین متخصص فیزیوتراپی نطیر دکتر کامران عزتی، بر علائم بیماری خود غلبه کرده و به زندگی بدون درد بازگردند. ما اینجاییم تا در این مقاله، به بررسی کامل انواع بیرون زدگی دیسک کمر، علائم هر نوع و روش‌های درمان مؤثر آن می‌پردازیم. پس تا انتهای این مقاله همراه ما باشید.

انواع بیرون زدگی دیسک کمر

به‌طور کلی، بیرون‌زدگی یا فتق دیسک در چهار مرحله اصلی رخ می‌دهد که هر مرحله شدت و علائم خاص خود را دارد:

برجستگی دیسک (Disc Bulging)

برجستگی دیسک یکی از خفیف‌ترین انواع بیرون‌زدگی دیسک کمر است که معمولاً در مراحل اولیه آسیب به دیسک بین‌مهره‌ای رخ می‌دهد. در این حالت، دیسک از جای طبیعی خود کمی به بیرون فشار می‌آورد اما هنوز حلقه فیبری بیرونی (آنولوس فیبروزوس)  سالم است و پارگی در آن ایجاد نشده است. می‌توان گفت که کل دیسک مانند یک بالشتک کمی متورم شده و به اطراف برآمده می‌شود، اما هنوز ماده ژله‌ای داخلی آن (نوکلئوس پالپوزوس) در جای خود باقی مانده است.

این وضعیت معمولاً در اثر عواملی مانند نشستن یا ایستادن طولانی‌مدت، ضعف عضلات مرکزی بدن، حرکات نادرست هنگام بلند کردن اجسام سنگین، یا افزایش سن ایجاد می‌شود. با اینکه برجستگی دیسک در ابتدا ممکن است بدون علامت باشد، اما در صورت افزایش فشار بر اعصاب اطراف ستون فقرات می‌تواند منجر به علائمی مانند:

• درد خفیف یا احساس فشار در قسمت پایین کمر،
• گرفتگی عضلات کمری،
• خشکی یا محدودیت در حرکت،
• درد منتشرشونده به باسن یا پاها در موارد پیشرفته‌تر شود.

خوشبختانه برجستگی دیسک معمولاً با درمان‌های غیرجراحی قابل کنترل است. روش‌هایی مانند فیزیوتراپی تخصصی، تمرینات تقویتی عضلات کمر و شکم، اصلاح وضعیت نشستن و ایستادن، و کنترل وزن از مؤثرترین راهکارها برای کاهش فشار روی دیسک و بازگشت آن به حالت طبیعی هستند.

دکتر کامران عزتی به عنوان بهترین فیزیوتراپی‌ رشت با ارائه برنامه‌های درمانی دقیق و تمرینات هدفمند به بیماران مبتلا به برجستگی دیسک میتواند بدون نیاز به جراحی، درد بیماران را کاهش داده و عملکرد طبیعی ستون فقرات آنها را بازیابد.

برآمدگی دیسک (Disc Protrusion)

برآمدگی دیسک کمر یکی از مراحل میانی در فرآیند بیرون‌زدگی دیسک است که در آن، قسمت داخلی دیسک (نوکلئوس پالپوزوس) به سمت بیرون فشار می‌آورد و به دیواره بیرونی دیسک (آنولوس فیبروزوس) نیرو وارد می‌کند. در این مرحله هنوز دیواره بیرونی دیسک به‌طور کامل پاره نشده است، اما به شدت نازک و ضعیف شده و به‌صورت موضعی به خارج از فضای بین‌مهره‌ای برآمده می‌شود.

در واقع، در برآمدگی دیسک مقدار محدودی از بافت داخلی دیسک از محل طبیعی خود خارج شده و به اعصاب نخاعی نزدیک می‌شود. این بیرون‌زدگی موضعی ممکن است باعث ایجاد فشار ملایم تا متوسط بر ریشه‌های عصبی شود و در نتیجه، فرد احساس درد، بی‌حسی یا گزگز خفیف در ناحیه کمر، باسن یا پا داشته باشد.

علل بروز برآمدگی دیسک کمر

عوامل متعددی می‌توانند در بروز این نوع آسیب نقش داشته باشند، از جمله:

• حرکات ناگهانی یا بلند کردن اجسام سنگین با وضعیت نامناسب بدن،
• فرسایش و تحلیل طبیعی دیسک‌ها بر اثر افزایش سن،
• ضعف عضلات کمری و شکمی که باعث کاهش حمایت از ستون فقرات می‌شود،
• زندگی کم‌تحرک و نشستن‌های طولانی‌مدت در وضعیت نادرست،
• اضافه وزن یا چاقی که فشار زیادی به ستون فقرات وارد می‌کند.

علائم برآمدگی دیسک کمر

شدت علائم در این مرحله معمولاً متوسط است، اما در صورت پیشرفت، می‌تواند تشدید شود. شایع‌ترین نشانه‌ها عبارت‌اند از:

• درد در قسمت پایین کمر که هنگام خم شدن یا نشستن بیشتر می‌شود،
• انتشار درد به باسن، پشت پا یا حتی ساق پا،
• احساس سوزن‌سوزن شدن یا بی‌حسی در اندام تحتانی،
• گرفتگی یا اسپاسم عضلانی در ناحیه کمر.

درمان برآمدگی دیسک کمر

در بیشتر موارد، این مرحله از بیرون‌زدگی دیسک با درمان‌های غیرجراحی بهبود می‌یابد. روش‌های اصلی درمان عبارت‌اند از:

• فیزیوتراپی تخصصی برای کاهش التهاب، بهبود تحرک و تقویت عضلات نگهدارنده ستون فقرات،
• تمرینات اصلاحی و کششی برای کاهش فشار از روی دیسک آسیب‌دیده،
• داروهای ضد التهاب و شل‌کننده عضلانی جهت کاهش درد،
• اصلاح وضعیت بدنی هنگام نشستن، ایستادن و خوابیدن،
• کاهش وزن برای جلوگیری از فشار بیش‌ازحد بر ستون فقرات.

بیماران مبتلا به برآمدگی دیسک با انجام تمرینات هدفمند، درمان‌های دستی فیزیوتراپی و روش‌های نوین فیزیوتراپی زیر نظر متخصص فیزوتراپی در رشت میتوانند بر کاهش درد بیماریشان و بازگرداندن عملکرد طبیعی بدن و جلوگیری از پیشرفت آسیب فائق آیند.

فتق یا پارگی دیسک   (Disc Extrusion / Herniation)

فتق یا پارگی دیسک کمر یکی از مراحل پیشرفته و دردناک بیرون‌زدگی دیسک است که در آن، لایه بیرونی دیسک (آنولوس فیبروزوس) دچار پارگی می‌شود و بخش داخلی آن، یعنی نوکلئوس پالپوزوس، از شکاف ایجادشده به بیرون نشت می‌کند. این ماده ژله‌ای ممکن است به اعصاب نخاعی یا کانال نخاعی فشار وارد کند و باعث بروز درد شدید، بی‌حسی، گزگز یا ضعف عضلانی در اندام‌های تحتانی شود.

در واقع، در مرحله فتق دیسک، دیسک دیگر فقط برآمده نیست بلکه ساختار آن آسیب دیده و محتویات داخلی از محدوده طبیعی خود خارج شده‌اند. این وضعیت معمولاً در ناحیه کمری و پایین ستون فقرات (به‌ویژه بین مهره‌های L4-L5 یا L5-S1 ) رخ می‌دهد، زیرا این بخش بیشترین فشار را در حرکات روزمره و وزن بدن تحمل می‌کند.

علل ایجاد فتق دیسک کمر

عوامل مختلفی می‌توانند موجب پارگی دیسک شوند، از جمله:

• حرکات ناگهانی و غلط هنگام بلند کردن اجسام سنگین
• فرسایش تدریجی دیسک‌ها بر اثر افزایش سن (دژنراسیون دیسک(
• چاقی و افزایش فشار مکانیکی بر مهره‌ها
• وضعیت نادرست بدن هنگام نشستن یا رانندگی طولانی‌مدت
• ضعف عضلات حمایتی ستون فقرات
• ضربه یا آسیب مستقیم به کمر

علائم فتق دیسک کمر

فتق دیسک معمولاً با درد شدید و علائم عصبی همراه است که می‌تواند زندگی روزمره فرد را مختل کند. علائم شایع شامل موارد زیر است:

• درد شدید در ناحیه پایین کمر که ممکن است به باسن، ران یا پا انتشار یابد (درد سیاتیکی)
• احساس گزگز، مورمور یا بی‌حسی در پاها
• ضعف عضلانی در ساق یا کف پا
• درد هنگام عطسه، سرفه یا نشستن طولانی‌مدت
• در موارد شدید، اختلال در کنترل ادرار یا مدفوع (نشانه فشردگی شدید عصب و نیاز به درمان فوری)

درمان فتق دیسک کمر

درمان این مرحله بسته به شدت علائم و میزان آسیب، ممکن است غیرجراحی یا جراحی باشد.

درمان‌های غیرجراحی شامل:

• فیزیوتراپی تخصصی: برای کاهش التهاب، بازگرداندن حرکت طبیعی مهره‌ها، تقویت عضلات و کاهش فشار از روی عصب درگیر.
• داروهای ضد التهاب و مسکن‌ها: جهت کنترل درد و کاهش التهاب اطراف عصب.
• تزریق اپیدورال یا بلاک عصبی: در موارد درد شدید برای تسکین موقت علائم.
• اصلاح سبک زندگی و حرکات اصلاحی: جلوگیری از بازگشت مجدد درد.

در مواردی که درمان‌های غیرجراحی مؤثر نباشند یا بیمار دچار علائم عصبی شدید شود، جراحی دیسک کمر (مانند میکرودیسککتومی) برای برداشتن قسمت بیرون‌زده و آزادسازی عصب فشرده توصیه می‌شود.

درمان‌های فیزیوتراپی مؤثر برای فتق دیسک کمر

درمان‌های دستی  (Manual Therapy)

در روش منوال تراپی ، فیزیوتراپیست با استفاده از تکنیک‌های تخصصی، حرکات ملایمی را روی مهره‌ها، عضلات و بافت‌های نرم انجام می‌دهد تا گرفتگی‌ها آزاد و فشار از روی عصب کاهش یابد. این کار به بهبود حرکت طبیعی مهره‌ها و کاهش درد کمک می‌کند.

کشش ستون فقرات  (Spinal Traction)

در این روش، با استفاده از دستگاه تراکشن یا تکنیک‌های دستی، نیروهای کششی کنترل‌شده به ستون فقرات وارد می‌شود تا فضای بین مهره‌ها افزایش یافته و فشار از روی دیسک و عصب خارج شود. این درمان یکی از مؤثرترین روش‌ها برای کاهش فشار فتق دیسک بر عصب سیاتیک است.

الکتروتراپی (Electrotherapy)

استفاده از جریان‌های الکتریکی کنترل‌شده ( مثل TENS یا IFC ) باعث کاهش درد، کاهش التهاب و تحریک عضلات ضعیف می‌شود. این روش معمولاً در جلسات ابتدایی درمان استفاده می‌شود تا بیمار بتواند سریع‌تر از فاز درد شدید عبور کند.

تکنیک‌های گرمایی و سرمایی  (Heat & Cold Therapy)

گرما باعث افزایش جریان خون و کاهش اسپاسم عضلانی می‌شود، در حالی که سرما التهاب را کاهش می‌دهد. فیزیوتراپیست بسته به مرحله بیماری از کمپرس گرم یا سرد استفاده می‌کند.

تمرین درمانی تخصصی  (Therapeutic Exercise)

تمرینات اصلاحی یکی از ارکان اصلی درمان فتق دیسک هستند. این تمرینات شامل حرکات کششی، تقویتی و تثبیتی برای عضلات کمر، شکم و لگن است تا از ستون فقرات بهتر حمایت شود. دکتر کامران عزتی، تمرینات اصلاحی را با هدف کاهش التهاب، بهبود حرکت مهره‌ها و تقویت عضلات بیماران طراحی می‌نماید. این روش‌ها در بسیاری از بیماران موجب کاهش درد و جلوگیری از نیاز به جراحی و روش های تهاجمی می باشد.

اولتراسوند تراپی  (Ultrasound Therapy)

امواج صوتی با فرکانس بالا در عمق بافت نفوذ کرده و باعث افزایش جریان خون، کاهش التهاب و تسریع ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده می‌شوند.

لیزرتراپی (Laser Therapy)

لیزرهای درمانی (کم‌توان یا پرتوان) در درمان دیسک کمر برای کاهش التهاب، بهبود تغذیه سلولی و ترمیم بافت‌های دیسک استفاده می‌شوند. این روش معمولاً بدون درد است و اثر ضدالتهابی قابل‌توجهی دارد.

اصلاح الگوهای حرکتی و آموزش ارگونومی بدن

یکی از مهم‌ترین مراحل فیزیوتراپی، آموزش به بیمار است. فیزیوتراپیست نحوه صحیح نشستن، ایستادن، خوابیدن و بلند کردن اجسام را به فرد آموزش می‌دهد تا از فشار مجدد بر دیسک جلوگیری شود.

نقش فیزیوتراپی در درمان فتق دیسک

در فیزیوتراپی تخصصی پرسپولیس زیر نظر دکتر کامران عزتی، یکی از بهترین فیزیوتراپ‌های رشت، برنامه‌های ویژه‌ای برای درمان فتق دیسک کمر طراحی می‌شود. این برنامه‌ها شامل تکنیک‌های دستی، تمرینات اصلاحی، دستگاه‌های کاهش فشار (تراکشن) و روش‌های نوین فیزیوتراپی است. با اجرای مداوم این درمان‌ها، بیماران می‌توانند بدون نیاز به جراحی، درد خود را کنترل کرده و به زندگی فعال و بدون درد بازگردند.

جداشدگی یا بیرون‌زدگی کامل دیسک کمر  (Disc Sequestration)

جداشدگی یا بیرون‌زدگی کامل دیسک کمر پیشرفته‌ترین و شدیدترین مرحله‌ی بیرون‌زدگی دیسک محسوب می‌شود. در این وضعیت، ماده‌ی داخلی دیسک (نوکلئوس پالپوزوس) نه‌تنها از دیواره‌ی بیرونی خود (آنولوس فیبروزوس) عبور کرده، بلکه به‌طور کامل از دیسک جدا شده و وارد کانال نخاعی می‌شود. این قطعه جداشده می‌تواند در مسیر اعصاب حرکتی یا حسی قرار بگیرد و فشار شدیدی به آن‌ها وارد کند.

این نوع بیرون‌زدگی معمولاً با دردهای بسیار شدید، بی‌حسی گسترده، ضعف عضلانی در پاها و گاهی اختلال در کنترل ادرار و مدفوع همراه است. در واقع، چون قطعه‌ی جداشده در مجاورت مستقیم اعصاب نخاعی قرار دارد، التهاب و فشردگی شدیدی در ناحیه‌ی کمری ایجاد می‌کند که نیاز به تشخیص فوری و درمان تخصصی دارد.

علائم شایع جداشدگی دیسک کمر

علائم این نوع بیرون‌زدگی معمولاً شدیدتر و گسترده‌تر از سایر مراحل است و ممکن است شامل موارد زیر باشد:

• درد ناگهانی و بسیار شدید در ناحیه‌ی کمر یا باسن،
• انتشار درد به پاها یا حتی تا انگشتان (درد سیاتیکی پیشرفته)،
• بی‌حسی یا گزگز در هر دو پا،
• ضعف محسوس در حرکات پا، زانو یا مچ،
• احساس سنگینی یا ناتوانی در کنترل پاها،
• در موارد حاد: اختلال در کنترل ادرار یا مدفوع (نشانه‌ی فشار زیاد بر عصب دم‌اسب یا Cauda Equina).

علل بروز جداشدگی دیسک کمر

جداشدگی معمولاً نتیجه‌ی پیشرفت مراحل قبلی فتق دیسک است. عواملی که در این روند نقش دارند عبارت‌اند از:

• بی‌توجهی به درمان مراحل اولیه‌ی دیسک،
• فشارهای فیزیکی شدید یا حرکات ناگهانی،
• فعالیت‌های سنگین شغلی یا ورزشی،
• ضعف عضلات مرکزی بدن،
• افزایش سن و کاهش خاصیت ارتجاعی دیسک‌ها.

درمان جداشدگی دیسک کمر

درمان این نوع بیرون‌زدگی بسته به میزان جداشدگی و شدت علائم عصبی، ممکن است جراحی یا غیرجراحی باشد.

درمانهای غیرجراحی (در موارد خفیف‌تر یا پایدار):

فیزیوتراپی تخصصی: هدف کاهش التهاب، افزایش جریان خون موضعی، بهبود حرکت ستون فقرات و کاهش فشار از روی عصب درگیر است.

درمان‌های دستی و کششی کنترل‌شده منوال تراپی: توسط فیزیوتراپیست‌های مجرب برای بهبود حرکت مهره‌ها و کاهش اسپاسم عضلانی.

لیزرتراپی و الکتروتراپی: جهت کاهش التهاب و تسریع ترمیم بافت‌های آسیب‌دیده.

تمرینات اصلاحی تدریجی: پس از کنترل درد برای تقویت عضلات نگهدارنده ستون فقرات.

درمان جراحی:

در صورت بروز ضعف شدید عضلانی یا علائم عصبی پیشرفته (مانند از دست دادن کنترل ادرار یا مدفوع)، معمولاً جراحی دیسککتومی یا میکرودیسککتومی برای برداشتن قطعه‌ی جداشده و آزادسازی عصب فشرده انجام می‌شود.

در فیزیوتراپی تخصصی پرسپولیس درمان انواع بیرون زدگی دیسک کمر به‌صورت مرحله‌به‌مرحله و با بهره‌گیری از دستگاه‌های بروز از جمله: لیزرپرتوان، الکتروتراپی و تمرینات تخصصی انجام می‌شوند. هدف، کاهش تدریجی درد، بازیابی عملکرد حرکتی و جلوگیری از عود مجدد بیماری است. با اجرای مداوم این درمان‌ها، بسیاری از بیماران توانسته‌اند بدون نیاز به جراحی، عملکرد طبیعی خود را بازیابند و به زندگی فعال بازگردند.

نتیجه‌گیری

در نهایت، می‌توان گفت که انواع بیرون زدگی دیسک کمر از مراحل خفیف مانند برجستگی دیسک تا مراحل پیشرفته‌تر نظیر فتق یا جداشدگی دیسک، همگی نشانه‌ای از آسیب در بافت‌های حمایتی ستون فقرات هستند. اگرچه این مشکلات ممکن است در ابتدا با درد خفیف یا احساس فشار در ناحیه کمر بروز کنند، اما در صورت بی‌توجهی می‌توانند به مراحل پیشرفته‌تری برسند و کیفیت زندگی فرد را به‌شدت تحت‌تأثیر قرار دهند.
خبر خوب این است که امروزه با تشخیص به‌موقع و استفاده از درمان‌های تخصصی فیزیوتراپی می‌توان در بیشتر موارد بدون نیاز به جراحی، روند بهبودی را آغاز کرد.

در فیزیوتراپی تخصصی پرسپولیس زیر نظر دکتر کامران عزتی، یکی از بهترین فیزیوتراپ‌های رشت، درمان بیماران مبتلا به بیرون‌زدگی دیسک با استفاده از جدیدترین روش‌های علمی و تجهیزات پیشرفته انجام می‌شود. در این مرکز، برنامه‌های درمانی کاملاً شخصی‌سازی‌شده شامل کشش ستون فقرات، لیزرتراپی، تمرین‌درمانی، درمان‌های دستی و آموزش وضعیت‌های صحیح بدنی به بیماران ارائه می‌شود تا علاوه بر کاهش درد، از بازگشت مجدد علائم جلوگیری شود.

بنابراین، اگر دچار علائمی مانند درد مداوم کمر، بی‌حسی پاها یا ضعف عضلانی هستید، بهتر است درمان را به تعویق نیندازید. با مراجعه به کلینیک پرسپولیس و بهره‌گیری از دانش و تجربه‌ی دکتر کامران عزتی، می‌توانید به‌صورت علمی و ایمن بر این مشکل غلبه کرده و سلامت ستون فقرات خود را بازیابید.