فیزیوتراپی تخصصی برای فلج عصب صورتی یا فلج بل
(Bell’s palsy or facial palsy)
جراح اسکاتلندی سر چالز بل در سال ۱۹۸۱ بیماری فلج بل را توضیح داد . این بیماری اختلال شایعی است که ظاهر صورت انسان را ، به عنوان مهم ترین عضو بدن از لحاظ جنبه های روانی ، تحت تاثیر قرار می دهد . مشخصات این بیماری عبارتند از : شروع ناگهانی و یکطرفه ضعف نورون محرکه تحتانی عصب صورت بدون هیچ علتی که به راحتی قابل شناسایی باشد . سایر ویژگیها ممکن است شامل موارد ذیل باشد : درد اطراف گوش باشد که ممکن است به گردن و پس سر انتشار پیدا کند ، عدم تحمل صدا و اختلال چشایی یکطرفه . فلج بل ارتباطات چهره به چهره، خوردن ، آشامیدن ، صحبت کردن بیمار را مختل می کند . بنابراین روی فعالیت های عملکردی ، اجتماعی فرد تاثیر مخرب دارد و باعث کاهش اعتماد به نفس ، اضطراب ، افسردگی و تنهایی بیمار می گردد .
این بیماری در اکثر موارد خودبخود بهبود می یابد . در 71 درصد از موارد به طور کامل برطرف می شود و در 84 درصد عملکرد تقریباً عادی به دست می آید . سایر بیماران دارای اختلال در عملکرد عصب هفتم هستند که شامل ضعف متوسط تا شدید صورت ، synkinesis ( انقباضات غیر ارادی عضلات ) یا کنتراکچر صورت می شود . هنگامی که فلج ناکامل باشد ، 94 درصد از بیماران طی 4 ماه از شروع بهبودی کاملاً بهبود می یابند ، اما اگر فلج کامل باشد ، تنها در 61 درصد مواقع بهبودی کامل رخ می دهد .
این اختلال میتواند به دلایل زیادی از جمله ویروس ، باکتری ، عفونت ، تومور های مغزی و پاروتید ، دیابت ملیتوس ، استرس ، پلی نوروپاتی ها ، بعد از جراحی ها و سایر بیماری های التهابی ایجاد گردد . مهم ترین دلیل آن ادمای عصب صورتی است که از طریق ویروس هرپس ایجاد می گردد . در ارزیابی فیزیکی عدم توانایی در بالا بردن ابروها ، بستن چشم ها ، حرکت گوشه لب ها ، گونه گرفتن ، غنچه کردن لب ها، حرکت پره بینی ، خندیدن متقارن وجود دارد و دهان به سمت سالم کشیده می شود . همچنین به دلیل عدم توانایی در بستن دهان ، آبریزش یا خروج غذا از دهان نیز گزارش می گردد .
دارو درمانی و فیزیوتراپی دو درمان اصلی بیماران مبتلا به فلج عصب صورتی می باشد که در فیزیوتراپی تخصصی پرسپولیس در رشت و زیر نظر دکتر کامران عزتی انجام می شود . در فیزیوتراپی تخصصی برای فلج عصب صورتی یا فلج بل بیماران با توجه به شدت بیماری و نحوه پاسخ دادن به درمان های انجام شده ، از روش های مختلف و متنوعی استفاده می شود که به شرح ذیل می باشند :
1_ لیزرتراپی
لیزر تراپی به عنوان یک مدالیته غیر تهاجمی و بدون درد می تواند در درمان فلج بل مورد استفاده قرار گیرد . هم از لیزر تراپی کم توان و هم از لیزر تراپی پرتوان می توان استفاده نمود . هدف از لیزر تراپی ، ترمیم عصب صورتی ، کاهش ادمای عصب ، بهبود رشد آکسون ، تحریک myelinisation و حتی کاهش تخریب عصب می باشد .
شکل 1 : لیزر تراپی پرتوان برای فلج بل
قبل از لیزر تراپی بیماران مبتلا به فلج بل به نکات بالینی ذیل توجه نمایید :
1_ از آنجایی که فهمیدن عامل بیماری بسیار دارای اهمیت می باشد تا قبل از تشخیص نهایی از لیزر تراپی استفاده نمی شود . هر زمان که پزشک تشخیص فلج بل را نهایی نمود ، می توان از لیزر تراپی برای درمان استفاده کرد .
2_ از ۴۸ ساعت بعد از ابتلا و تشخیص نهایی فلج بل ، می توان لیزر تراپی را شروع کرد .
3_ از آنجاییکه تابش لیزر تراپی روی صورت انجام می شود ، هم از پارچه محافظ و هم از عینک روی چشم و یا چشم بند برای بیمار استفاده گردد .
4_ با در نظر گرفتن این مطلب که در فاز حاد این بیماری تنها درمان دارویی استفاده می شود و درمان دیگری وجود ندارد ، لیزر تراپی جایگاه ویژه ای در درمان این بیماران ایفا می کند .
5_ در فاز حاد بیماری می توان لیزر تراپی را هر روز و با دوزاژ کمتر انجام داد و در فاز مزمن به صورت یک روز درمیان ادامه داد .
6_ تعداد جلسات لیزر تراپی تا زمان بهبودی بیماری و قبل از وقوع کنتراکچر دایمی صورت می باشد .
7_ در صورتیکه فلج صورت ، دو طرفه باشد ، قبل از لیزر تراپی باید تشخیص نهایی توسط پزشک مربوطه اعلام گردد .
8_ در بسیاری از بیماران سرعت بهبودی و ترمیم به دنبال لیزر تراپی افزایش می یابد ، ولی متاسفانه در حدود ده درصد از بیماران بهبودی قابل توجهی ایجاد نمی شود . که علت خاص و مشخصی هم برای آن گزارش نشده است .
9_ در کودکان یا نوجوانانی که مبتلا به بیماری فلج بل می شوند نیز می توان از لیزر تراپی با دوز کمتر استفاده نمود .
10_ پاسخ دهی برخی از بیماران به لیزر تراپی به دلایلی که چندان مشخص نیست دیرتر شروع می گردد لذا تراپیست باید درمان را تا شروع بهتر شدن علایم ادامه دهد .
11_ می توان لیزرتراپی را در سمت سالم برای بهبودی سمت درگیر نیز انجام داد .
12_ عصب صورتی دارای سه شاخه اصلی در ناحیه صورت می باشد : مندیبولار ، زیگوماتیک و تمپورال . توجه به این سه شاخه حین لیزر تراپی از اهمیت ویژه ای برخوردار می باشد .
شکل 2 : سه شاخه اصلی عصب فاشیال
2-تحریکات الکتریکی IDC یا فارادیک
شکل 3:تحریکات الکتریکی برای فلج بل
تحریکات الکتریکی عصبی و عضلانی صورت معمولا بعد از ده روز از ابتلا به فلج بل شروع می گردد . این تحریکات روی تمامی عضلات صورت از پایین تا بالا اعمال می گردد . برای انجام این تحریکات از یک الکترود اصلی قلمی استفاده شده که بتواند سطح عضلات کوچک صورت را به شکل مناسبی پوشش دهد . در مراحل ابتدایی از تحریکات IDC و با ادامه روند بهبودی از تحریکات فارادیک استفاده می گردد البته این نکته با توجه به وضعیت بیماری متغیر است .
3_ تمرین درمانی
تمرین درمانی و ورزش های متقارن یک طرفه و دو طرفه نقش بسزایی در بهبود تقارن صورت و بازگشت و حفظ حجم عضلات صورت دارد .
4_ تکنیک های دستی
شکل 4: تکنیک های دستی برای فلج بل
5_ الکترواکوپانکچر
شکل 5:الکترو اکوپانکچر برای فلج بل
6_ بیوفیدبک
شکل 6: بیوفیدبک برای برای فلج بل
7_ تیپینگ
کینزیوتیپینگ یکی از تکنیک های محافظتی است که به منظور حفظ تقارن عضلات صورت و نگه داشتن عضلات در وضعیت مناسب استفاده می گردد .
