مفصل لغزنده TMJ مفصلی است که موجب اتصال استخوان فک به جمجمه شده و در دو طرف صورت واقع شده است.
زمانی که مفصل های قسمت فک و عضلاتی که موجب حرکت آن میشوند درد بگیرد می گویند سندروم TMJ رخ داده است.
مفصل های موجود در دو طرف فک پیچیده بوده و حرکتی افقی و عمودی دارند، یعنی از طریق مفصل گیجگاهی فکی و یا TMJ حرکت می کنند.
بروز درد در مفصل TMJ معمولا جدی نیست و می توان علائم ناشی از آن را کنترل کرد ولی زمانی که درد ایجاد شده روی وضعیت زندگی اثر می گذارد و عملکرد مفصل TMJ را مختل کرده است باید حتما به پزشک مراجعه کرد.
مفصل TMJ و یا مفصل گیجگاهی فکی به صورت گوی و کاسه ای بوده و موجب متصل شده استخوان های فک پایین و استخوان گیجگاهی جمجمه شده است و می توان در دو سمت سر و قسمت جلوی گوش آن را یافت.
مفصل TMJ از چند ماهیچه، عصب، رباط، استخوان و رگ های خونی تشکیل شده است که کار آن کنترل کردن فک است و دو حرکت چرخشی و لولا را ایجاد می کند، درواقع کمک به حرف زدن، غذا خوردن و باز و بسته شدن فک می کند.
چه زمانی سندروم مفصل TMJ رخ می دهد؟
زمانی که مفصل TMJ و ماهیچه ها و استخوان های آن با اختلالی مواجه شوند موجب ایجاد درد در آن ناحیه میشوند که به آن اصطلاحا سندروم TMJ می گویند.
اختلال ایجاد شده در مفصل TMJ موجب میشود که موارد زیر در فرد مبتلا بروز پیدا کند:
- ایجاد حساسیت در مفصل مورد نظر
- به وجود آمدن درد در قسمت صورت
- ایجاد مشکلاتی در حرکت دادن صورت
علت درد و اختلال در مفصل TMJ
علت اینکه فرد به اختلال TMJ مبتلا میشود کاملا آشکار نیست و در صورت آسیب دیدن فک و یا این مفصل، این اختلال رخ می دهد.
عارضه هایی که می تواند روی مفصل TMJ تاثیر گذاشته و آن را با مشکل مواجه کند عبارتند از:
- ابتلا به آرتریت
- دندان قروچه کردن و فشار دادن دندان ها روی هم
- وجود ساییدگی در مفصل
- وجود مشکلات مادرزادی در ساختار فک
البته یکسری عوامل دیگر نیز هستند که بر بروز این اختلال اثر می گذارند اما هنوز به اثبات نرسیده اند از جمله:
- به کار گرفتن وسایل ارتودنسی و بریس ها
- داشتن حالت نامناسب در صورت به گونه ای که کشیدگی در عضلات صورت و گردن را ایجاد کند.
- بی‌خواب بودن فرد
- داشتن تغذیه ای نامناسب
- وجود استرس های طولانی مدت
علائم ناشی از اختلال TMJ
با توجه به علت بیماری و شدتی که دارد علائم بروز پیدا می کنند اما شایع ترین علائم اختلالات مفصل TMJ در قسمت صورت و فک فرد بیمار است.
از جمله علائم ناشی از اختلال TMJ می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- بروز دردی شدید در قسمت صورت و گردن فرد بیمار
- ایجاد قفل شدگی در صورت و فک فرد مبتلا
- سفت شدن عضلات فک
- احساس صدای کلیک کردن در مفصل TMJ
- نداشتن توانایی در حرکت دادن فک
- داشتن مشکلات چون فرسودگی دندان
- دندان قروچه کردن
- وز وز کردن گوش
- داشتن سرگیجه و سردرد
- ایجاد جابجایی در فک و قرار نگرفتن دندان ها روی هم
تشخیص دادن اختلال TMJ و یا اختلال مفصل گیجگاهی
در صورت مبتلا بودن فرد به این اختلال پزشک ابتدا وی را تحت معاینه قرار می دهد تا اگر حساسیت و یا ورمی وجود دارد آن را حس کند و سپس از آزمایش های زیر جهت تشخیص بهتر استفاده می کند:
- استفاده از رادیوگرافی فک
- استفاده از سی تی اسکن برای قسمت فک و بررسی کردن بافت ها و استخوان های موجود در آن ناحیه
- انجام ام آر آی از فک برای مشخص شدن وجود مشکلات ساختاری در آن قسمت
درمان کردن درد های مفصل TMJ
روش های درمانی زیر جزو راهکار هایی هستند که جهت کاهش دادن درد و درمان کردن اختلال TMJ به کار گرفته میشود:
استفاده از کمپرس سرد، حرارت مرطوب و ورزش
با استفاده از ورزش، حرارت مرطوب و کمپرس یخ می توان علائم ناشی از این بیماری را کمتر کرد.
برای قسمتی از مفصل که دارای درد است می توان از حرارت مرطوب استفاده کرد تا عضلات را شل کرده و گرفتگی ها را رفع نماید.
بعد از ۱۰ دقیقه حرارت مرطوب، حرکات کششی زیر را انجام دهید:
- زیر دندان های قدامی بالا انگشت شست را قرار داده
- در بالای دندان قدامی پایین انگشت اشاره و وسط دست راست را قرار دهید.
- بعد بدون اینکه عضلات فک را به کار بگیرید با دو دست فک را باز کنید.
- مصرف کردن غذا های نرم
با مصرف غذای نرم و کمتر جویدن فک می تواند کمی استراحت کند و موجب ترمیم خود گردد.
از این رو بهتر است نکات زیر در این دوره به کار گرفت:
- لقمه هایی که بزرگ و حجیم هستند را نباید در دهان قرار داد.
- خوراکی هایی که نیاز به زیاد جویدن دارند مثل سیب های کاراملی را نباید مصرف کرد.
- خوراکی هایی چون هویج و بیسکویت که سفت و یا ترد هستند را نباید استفاده نمود.
- قطعات غذا را کوچک کرده تا راحت تر جویده شود.
- بهتر است مواد غذایی نرم چون ماست، سوپ، پوره سیب زمینی، نیمرو، ماهی، غلات، میوه ها و سبزیجات آبپز شده و حبوبات را بیشتر استفاده کرد.
چنان چه این موارد رعایت شود طی دو تا سه هفته علائم بعضی از بیماران برطرف می گردد ولی چنان چه طی این مدت علائم برطرف نشد باید رژیم را برای طولانی مدت به کار گرفت.
استفاده از دارو جهت درمان
پزشکان دارو های زیر را برای این عارضه تجویز می کنند:
- مصرف دارو های غیر استروئیدی ضد التهابی چون ایبوپروفن و یا داروی آسپرین تا درد و ورم موجود را کمتر کنند.
- استفاده از دارو های شل کننده عضلات برای شل کردن عضلات منقبض شده. معمولا این دارو را برای بیمارانی که علائم دندان قروچه را دارند تجویز می کنند.
- مصرف دارو های ضد استرس و اضطراب که برای مدت زمان کوتاهی مورد استفاده قرار می گیرد.
- استفاده از دارو های ضد افسردگی برای تسکین درد در دوزی پایین
- انجام فیزیوتراپی
اکثر بیماران مبتلا به اختلال TMJ را به فیزیوتراپیست ارجاع می دهند تا حرکت مفصل بازیابی شده و عضلات تقویت گردند و درد موجود بهبود پیدا کند.
فیزیوتراپیست از راهکار های زیر جهت درمان استفاده می کند:
- بیوفیدبک که دستگاه های الکترونیکی بوده که موجب نظارت بر عملکرد عضلات می گردد و در انجام تکنیک های تن آرامی موثر هستند.
- انجام طب سوزنی به صورتی که سوزن های نازکی را در قسمتی خاص وارد کرده و درد را تسکین می دهند.
- انجام تنس که به صورت تحریک الکتریکی عصب از طریق پوست عضلات، موجب ماساژ عضلات توسط خودشان می گردد.
- استفاده از اولتراسوند تراپی که به وسیله امواج صوتی با فرکانس بالا انجام میشود و باعث تحریک بافت ها می گردد و درد ها را تسکین می دهد.
- انجام لیزر تراپی سرد برای برطرف کردن التهابات موجود در عضلات و مفصل ها، که از طریق نوردرمانی انجام میشود و موجب تحریک شدن بافت ها و التیام آنها میشود.
- استفاده از ریز جریان که از طریق جریان های الکتریکی پایین انجام میشود و با بازیابی کردن فرکانسی های نرمال داخل سلول های عضلات موجب ترمیم بافت ها می گردد.
- استفاده از اسپلینت
اسپلینت ها وسایلی هستند که در دهان و بر روی دندان قرار می گیرند و نمی گذارند دندان های شخص روی هم قرار بگیرند و از دندان قروچه کردن جلوگیری می کند.
انجام آرتروسنتز
روش درمانی کم تهاجمی است که با وارد کردن سوزنی به داخل مفصل موجب شستشو مایع مفصلی شده و التهابات را از مفصل دور می کند.
تزریق کردن
از طریق تزریق آمپول کورتیکواستروئید موجب تسکین یافتن درد میشوند. تزریق سم بوتاکس به نام بوتولینوم در عضلات فک که جهت جویدن به کار گرفته میشوند، می تواند درد ایجاد شده را بهبود ببخشد.
انجام جراحی آرتروسکوپی مفصل TMJ
این جراحی جزو روش های موثر در درمان اختلال TMJ است.
در این روش لوله ای وارد مفصل شده و با وارد کردن آرتروسکوپ و ابزار های جراحی از طریق آن عمل را انجام می دهند.
جراحی باز مفصل
زمانی که با هیچ کدام از درمان های گفته شده درد موجود در فک بهبود پیدا نکرد و مشکل ساختاری وجود داشته باشد روش جراحی باز را به کار می گیرند.
